ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΜΑΣ ΠΟΛΗΣ,ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1870-191

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΜΑΣ ΠΟΛΗΣ,ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1870-191

Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στον εκθεσιακό χώρο της Βίλας Καπαντζή στη Θεσσαλονίκη (15 Νοεμβρίου 2017 - 18 Φεβρουαρίου 2018). Αποτελεί μια εξιστόρηση για την ακμή και το απότομο τέλος της κοσμοπολίτικης Θεσσαλονίκης στον σχεδόν μισό αιώνα που σημάδεψε την πρώτη μετάβασή της από τους μέσους χρόνους στη νεωτερική εποχή, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη σύγχρονη Ελλάδα, από την κοινοτική οργάνωση στο ομοιογενές εθνικό κράτος, από την εύφλεκτη ξυλόπηκτη πόλη στα μέγαρα από μπετόν αρμέ, από τα δαιδαλώδη αδιέξοδα στις χαράξεις του σχεδίου Εμπράρ. "Η πόλη είχε μια δικιά της προϊστορία εκσυγχρονισμού στο πλαίσιο των οθωμανικών Τανζιμάτ, με δίκτυα, υποδομές, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια που άλλαζαν σταδιακά την όψη αλλά και την ουσία της, ξεκινώντας από την κατεδάφιση των θαλάσσιων τειχών το 1870", γράφει ο επιμελητής της έκθεσης Γιάννης Επαμεινώνδας. Η κατεδάφιση του θαλάσσιου τείχους σηματοδότησε το πέρασμα της περίκλειστης Θεσσαλονίκης στη νεωτερική εποχή. Σε αυτή τη μεταβατική περίοδο η πόλη "δεν έπαψε να αλλάζει, να καίγεται και να ανοικοδομείται ξανά, πάνω στα νέα ευρωπαϊκά πρότυπα". Δύο μεγάλες πυρκαγιές, του 1890 και του 1917, ιδίως η δεύτερη, οδήγησαν σε ανασχεδιασμό και ανοικοδόμηση, που με τη σειρά τους μετέβαλαν την ταξική δομή και την κατανομή του πληθυσμού της, αναδιαμορφώνοντας έτσι ουσιαστικά τη φυσιογνωμία της. Αντιπροσωπευτικές ακουαρέλες Άγγλων και Γάλλων στρατιωτών που υπηρέτησαν στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου πλαισιώνουν τις φωτογραφίες, αποτυπώνοντας όχι μόνο μνημεία και τοπία της Θεσσαλονίκης, αλλά και τους δρόμους, τις αγορές και τους καθημερινούς ανθρώπους της, αυτούς που κυρίως επλήγησαν από την πυρκαγιά (οι Δυτικοί στρατιώτες γοητεύονταν από τον "ανατολίτικο εξωτισμό" των φυλών, των ενδυμασιών και των στάσεων του πολύμορφου πληθυσμού της). Για την πολεοδομική αναμόρφωση της πόλης μετά τη μεγάλη καταστροφή του 1917 κλήθηκε ο Γάλλος αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Ερνέστ Εμπράρ. Στα σχέδιά του αποτυπώθηκε το πνεύμα της νεότευκτης τότε επιστήμης της δυτικής πολεοδομίας, που επέφερε τον εκ βάθρων ανασχεδιασμό της Θεσσαλονίκης, οδηγώντας σε οριστικό τέλος την παλιά πόλη, που είχε καταφέρει να επιβιώσει λίγο έως πολύ αλώβητη μέχρι το 1917 (και σε κάποιες περιοχές μέχρι τον σεισμό του 1978).